Er zijn veel manieren om te bepalen wat voor persoonlijkheid iemand heeft. Maar er zijn er niet veel die wetenschappelijk onderbouwd zijn. In de psychologie hanteert men de wetenschappelijk onderbouwde ‘Big Five’.
Persoonlijkheid
Wat is ‘persoonlijkheid’ eigenlijk? Wel, eigenlijk heeft iedereen daar wel een beeld van. Kijk om je heen. En je zal al snel verschillende ‘soorten’ of ’typen’ mensen ontwaren. Bescheiden mensen, onaardige mensen, energieke mensen, in zichzelf gekeerde mensen, et cetera.
Vaak gaat het om een karakterbeschrijving. Immers, wanneer je mensen vraagt om iemands persoonlijkheid te beschrijven, zullen zelden zijn lengte, haarkleur of zijn maat schoenen worden genoemd.
Bij persoonlijkheid gaat het dus kennelijk om iemands psychologie. Oftewel iemands innerlijk.
Introvert – extravert
Een bekend onderscheid in de psychologie van de persoonlijkheid is altijd dat tussen introvert en extravert geweest. Op de een of andere manier heeft het verschil tussen introverte en extraverte mensen altijd geïntrigeerd. Het is kennelijk een opvallend verschil. Wat ook logisch lijkt. Al vroeg op school lijken er verschillen tussen kinderen te bestaan qua op de voorgrond treden en teruggetrokken zijn.
Men heeft vervolgens willen onderzoeken of er meer van dit soort ‘dimensies’ (schalen) bestaan. Het onderscheid tussen extravert en introvert kan namelijk als een dimensie worden gezien. Een schaal. Waarbij een persoon een bepaalde plaats inneemt op een meetlat die begint bij extravert en eindigt bij introvert. De extremen zelf komen nauwelijks voor. Mensen bevinden zich altijd ergens tussen beide polen.
Zijn er meer van dat soort dimensies?
Big Five
Hoe onderzoek je dat eigenlijk? Hoe bepaald je hoeveel persoonlijkheidsdimensies er zijn?
Onderzoekers hebben dat gedaan door mensen te vragen hoe zij een bepaald iemand zouden omschrijven qua persoonlijkheid. Op die manier kwamen zij tot een omvangrijke lijst aan bijvoeglijke naamwoorden. Vervolgens hebben zij volgens een bepaalde methode de samenhang tussen die woorden onderzocht. En zo kwamen zij tot de ontdekking dat de beschrijving van de persoonlijkheid van mensen zich concentreert rond vijf kerndimensies.
Die kerndimensies zijn bekend komen te staan als de ‘Big Five’.
OCEAN
De vijf dimensies van de Big Five zijn:
- Openness (creativiteit)
- Conscientiousness (zorgvuldigheid)
- Extraversion
- Agreeableness (vriendelijkheid)
- Neuroticism (emotionele stabiliteit)
Openness
Bij openness (of, voluit: ‘openness to new experiences’) gaat het om factoren als nieuwsgierigheid, intelligentie, het overwegen van nieuwe ideeën, et cetera.
Conscientiousness
Bij conscientiousness gaat het om factoren als (zelf)discipline, trouw, voorbereiding, planning, et cetera.
Extraversion
Bij extraversion gaat het om factoren als sociaal zijn, zich uiten, et cetera.
Agreeableness
Bij agreeableness gaat het om factoren als aardig zijn, samenwerkend, empatisch, et cetera.
Neuroticism
Bij neuroticism gaat het om factoren als stressgevoeligheid, angstigheid, et cetera.
Persoonlijkheidsdimensies
Een psycholoog zal persoonlijkheid veelal beschrijven aan de hand van de Big Five.
Bedacht moet daarbij worden dat het hierbij gaat om vijf dimensies. Dat betekent zoals opgemerkt dat mensen allemaal ergens tussen de extremen (polen) van die dimensies zitten. Bijvoorbeeld: ‘hoog op agreeableness, laag op openness en gemiddeld op neuroticism.’
Jordan Peterson
Een psycholoog die recentelijk veel in het nieuws is en eigenlijk voortdurend verwijst naar de Big Five, is Jordan Peterson. We noemen hem hier omdat zijn benadering van sociale vraagstukken vaak gepaard gaat met de Big Five. Zie bijvoorbeeld dit interview.
Je ziet dat Peterson hier (bijvoorbeeld vanaf 19.30ste minuut) een oneerlijkheid qua loon en inkomen tussen mannen en vrouwen verklaart aan de hand van Big Five persoonlijkheidstrekken.
Peterson is overigens controversieel vanwege het feit dat hij wordt gelieerd aan een conservatieve culturele stroming (wat niet door iedereen wordt gewaardeerd). Zonder in dat verband een standpunt in te nemen, noemen hem hier omdat hij zeer rolvast is in zijn hanteren van de Big Five. Vanuit dat perspectief is het interessant om te zien hoe de Big Five worden gebruikt in een discussie.